Bilindiği üzere yeryüzünde hint-avrupa, hami-sami, ural-altay, çin-tibet gibi birçok dil ailesi bulunur. Türk dilleri Ural-Altay dil grubunun Altay koluna mensuptur. Altay koluda 3′e ayrılır. Bunlar:”Türk dilleri, Moğol Dilleri ve Tunguz Dilleri”dir.

Ural-Altay Dil Grubu

Alttaki resimde bugün yaşayan Türk dilleri ele alınmıştır. Kabul etmek lazımdırki, günümüzde birçok dil yok olmanın eşiğindedir. Biz Türkçe’nin yok olmaya yüz tutmuş veya yok olmuş lehçelerini almayacağız. Örneğin Hun’ların kullandığı dil, bugün Çuvaş diline benzer fakat yok olmuştur. Biz bugün yaşayan Türk dil ve lehçelerini alacağız.

Türk Dilleri Grubu

İlk olarak Bulgar grubunu ele alalım. Bu dil grubunun bugün yaşayan tek kolu “Çuvaşça”dır ve Çuvaşistan’ın resmi dilidir. Eski Hun diliyle benzerlikler taşıdığı kabul edilir. Günümüzde yaklaşık 2 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır.

Uygur grubu ise Özbekistan ve Doğu Türkistan olmak üzere iki ülkede yaygındır. Aslında daha fazla gruba ayrılır fakat Doğu Türkistan’da Uygur dilleri benzer olduğundan tek bir dil olarak kabul edilmelidir. Uygur dilleri, Türk dünyasında büyük yer kaplar. Özbekçe ve Uygurca’yı günümüzde yaklaşık 50 milyon kişi konuşmaktadır. (Konuşulduğu yerler “Özbekistan,Tacikistan,Afganistan,Doğu Türkistan’dır)

Sibirya grubu geniş bir aileye sahip olmasına karşın, konuşan sayısı pekte fazla değildir. Günümüzde Rusya’nın kuzeydoğusunda ve güneydoğusunda Yakutça, Dolganca, Altayca, Tuvaca, Çulımca, Şorca, Tofaca ve Teleütçe gibi Sibirya grubu diller konuşulur. Sovyetler döneminde en çok asimilasyonu bu diller yaşamıştır. Bugün tüm Sibirya grubu dilleri konuşan kişilerin nüfusu 1,5 milyon civarındadır. Bu dillerden Teleütçe en çok asimileye uğramış olanları olmasına karşın edebi sanat barındıran bir dildir.

Kıpçak grubu en geniş dil grubumuz olup günümüzde, Karayca, Tatarca, Karaçayca, Balkarca, Nogayca, Karakalpakça, Kazakça, Kırgızca, Urumca ve Kumukça bu gruba girer yaklaşık 30 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Kıpçaklar aynı zamanda eski bir Türk topluluğudur ve bugün Kıpçak dili konuşan toplulukların tamamına yakını eski Altın Orda devleti’nin mirasçılarıdır. 

Oğuz dili konuşanlara aynı zamanda Türkmen’de denir. Günümüzde en yaygın olan Türk dilidir. Bugün bu dili yaklaşık 150 milyon kişi konuşmaktadır. Öncelikle Osmanlı politikası sayesinde, Osmanlı toprakları’na yayılan Türkmenleri ele alalım. Balkanlar’da yani Kosova’da, Makedonya’da, Bulgaristan’da ve Yunanistan’ın Batı Trakya bölgesinde bulunanlar ile Gagavuz Türkleri Oğuz dili konuşurlar. Daha sonra Kıbrıs adasında, Suriye ve Irak’ta bulunan Türkmenler ile Afganistan ve Tacikistan’da bulunan Türkmenlerde Oğuz dili konuşur. Horasan, Kaşgay, Güney Azerbaycan, Türkmenistan, Türkiye dilleride Oğuz dilidir. Bunlar dışında Salarca ve Afşarca’da Oğuz dilidir. 

Oğuz dili’nin bu kadar yaygın olması demek Türkmen nüfusunun çokluğunu ifade eder. Bu yüzden Türkmenlerin arasında bir birlik için büyük gayretler gösterilmiştir. Örnek vermek gerekirse; Ziya Gökalp, Turan için önce Türkiye birliği, sonra Oğuz birliği, daha sonrada Türk birliği oluşturulması kanaatindedir. Yine 1716 yılında Osmanlı padişahı 3.Ahmet’te böyle bir düşünce ile Orta Asya ile bağlantı kurmaya çalışmış ve hatta o devirde İklim-i Turan adlı bir harita hazırlatmış, ne varki rus yayılmacılığı yüzünden başarılı olamamıştır. 

Son dil grubuda Argu grubudur. Günümüzde yaşayan tek lehçesi olan Halaşça’yı, iran’da 42 bin nüfusa sahip Halaşlar konuşmaktadır. Bu lehçe’de yok olmanın eşiğindedir. 

Bir önceki yazımız olan Uzun Hasan Hayatı başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir