Eski Türk Tarihi

ORTA ASYA

Doğuda Kingan Dağları, batıda Hazar Denizi, kuzeyde Sibirya ve güneyde Himalayalar ile çevrili olan bölgeye Orta Asya denilmiştir.

Ötüken merkez olmak üzere Orta Asya bozkırları Türklerin anayurdudur. Kutsal yurt sayılan Ötüken, Orhun-Selenga Nehirleri ve Baykal Gölü çevresinde bulunmaktadır.

Orta Asya’da yaşama elverişli koşullar nedeniyle tarih öncesi dönemlerde dahi insan toplulukları yaşamıştır. Anav, Abakan, Kelteminar, Afanesyevo, Andronova ve Karasuk tarih öncesi devirlerdeki başlıca kültür merkezlerindendir.

GÖÇLER

Buzullar çağının sona ermesiyle Ota Asya’da iklim şartları değişti ve bölgede şiddetli bir karasal iklim hâkim olmaya başladı. Orta Asya’dan, üç koldan (batıya, güneye ve kuzeye) göç eden Türkler, iklimdeki değişmelerin yanı sıra şu nedenlerden dolayı anayurdu terk etmişlerdir:

• Boylar arası mücadele
• Çin saldırılarının artması
• Hızlı nüfus artışı
• Tarım topraklarının yeterli olmayışı
• Yeni yurt bulma isteği
• Salgın hastalıklar ve hayvan hastalıkları
• Fetih arzusu

Orta Asya’dan göçlerin sonuçları ise şöyle sıralanabilir:

• Türkler gittikleri bölgelerde birçok Türk devleti kurdular
• Göç edenlerin bir kısmı ise Türklük özelliklerini yitirdiler
• Avrupa’ya gidenler “Kavimler Göçü”nü başlattılar ve bugünkü Avrupa milletlerinin oluşumunda rol aldılar
• Türk kültürü çok geniş bir alana yayıldı

ORTA ASYA’DA KURULAN TÜRK DEVLETLERİ

ASYA (BÜYÜK) HUN DEVLETİ

Hunlar, tarihte bilinen ilk Türk devletidir. M.Ö. 220 yıllarında Teoman tarafından kurulmuştur. Hunlara ait yazılı kaynak bulunmadığından, Hun tarihi daha ziyade Çin kaynaklarından öğrenilebilmiştir.

Mete Han zamanında Asya Hun Devleti en parlak dönemini yaşamıştır. Mete Han dağınık Hun boylarını bir araya toplamış ve ilk Türk birliğini kurmuştur. Orduyu onluk düzene göre tertip eden ve devlet yapısında düzenlemeler yapan Mete Han Türk tarihinde önemli bir yere sahiptir. Ordudaki onluk sistem anlayışı diğer devletlere de örnek olmuştur.

Asya Hun Devleti döneminde Çinliler, Türk akınlarını durdurabilmek amacıyla “Çin Seddi”ni inşa etmişlerdir. Fakat Çin Seddi Türk akınlarını durduramamıştır.

Mete Han, yaptığı seferler sonucunda Çin’i vergiye bağlamıştır. Fakat nüfus olarak kalabalık olan Çin’in içinde, ulusal kimliğin kaybedileceği korkusuyla yerleşilmemiştir.

Taht kavgaları, iç karışıklıklar ve Çin entrikaları sonucunda Asya Hun Devleti Kuzey Hunlar ve Güney Hunlar olarak ikiye ayrılmıştır. Güney Hunlar zamanla Çin’in egemenliği altına girerek yok olmuşlardır. Kuzey Hunlar ise batıya göç etmek zorunda kalmışlar ve Avrupa’da Kavimler Göçü’ne neden olmuşlardır. Ayrıca batıya yönelen Kuzey Hunlar Avrupa Hun Devleti’ni kurmuşlardır.

Bir önceki yazımız olan İlk Çağ Uygarlıkları başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.