Cumhuriyet Yönetiminin Değerleri Nelerdir?

Osmanlı Devleti’nden sonra kurulan ve günümüze kadar gelişimini sürdüren cumhuriyet yönetimin değerleri nelerdir, özellikleri nelerdir? Sorusuna verilecek birçok cevap olsa da bunlar arasında cumhuriyetin hayatımıza kattığı önemli yeniliklerin neler olduğunu ele aldık.

Cumhuriyet Yönetiminin Değerleri ve Bize Kazandırdıkları Nelerdir?

Osmanlı Devleti’nden sonra yapılan rejim değişikliği sonrası, gerek devlet yönetimi ve gerekse vatandaşların hayatına etki eden birçok yenilik gündeme geldi. Bunlardan önemli bir kısmı cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren hayatımıza katılırken, yeniliklerin istenilen verimi vermesi on yılları almıştır. Hatta günümüzde bile yapılan yeniliklerin bazıları istenilen seviyeye ulaşamamıştır. Ancak her geçen gün demokrasi ve güçlerin ayrılığı gibi alanlarda günün şartlarına uygun değişiklikler yapılmaya devam edilmektedir.

Seçme ve Seçilme Hakkı

Seçme ve seçilme hakkı, cumhuriyetin kazandırdığı en önemli değerlerden biridir. Padişahlık yönetiminde seçme veya seçilme hakkı olmadığı gibi, ölen padişahın yerine oğlunun veya yeğeninin gelmesi söz konusu idi. Cumhuriyet ile birlikte saltanat yıkılmış ve halk seçilme ve yöneticilerini seçme hakkına kavuşmuştur.

Atatürk’ün yaptığı en önemli devrimlerin başında kadınlara hem seçme hem seçilme hakkının verilmiş olmasıdır. Kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkı 1930’lu yıllarda verilirken, ardından hem muhtar olabilme hem de muhtarlıkta bulunan ihtiyar meclislerine seçilme hakları verilmiştir. Milletvekili seçme hakkı ise Türk kadınına 1934 yılında Anayasa maddesi olarak tanınmıştır.

Kadınların milletvekili seçilebilmesinin adımları cumhuriyetin ilk yılında atılmıştır. Nezihe Muhiddin 1923 yılında Kadınlar Halk Fırkası adlı bir parti kurma isteğinde bulunmuş ancak seçim kanunu nedeniyle, bu parti girişimi derneğe dönüşmüştür.

1934 yılı 5 Aralıkta 191 milletvekili ve dönemin başbakanı İsmet İnönü, mecliste seçim kanunu için bir yasa önerisi sundular. Bu öneriye göre 258 milletvekili tarafından öneri tam oy aldı ve öneri oybirliği ile kabul edildi. Kadınlara buna göre 30 yaşında seçilme, 22 yaşında seçme hakkı tanınmış oldu. Günümüzde ise seçme ve seçilme hakkı kadın ve erkek herkese 18 yaş itibariyle verilmiş oldu.

Hukukun Üstünlüğü ve Hukuk Karşısında Eşitlik

Hukuk karşısında konumu ne olursa olsun herkes eşittir. Günümüzde uygulama konusunda tartışılır bir durum olsa da kuvvetler ayrılığına bağlı olarak, hukuk karşısındaki eşitlik ilkesi değişmezdir.

Hukukun üstünlüğü cumhuriyet ile daha ön planda tutulmuş ve insanların haklarını daha iyi aramaları sağlanmıştır. Tüm vatandaşların yaşam, barınma, sağlık, eğitim, korunma ve birçok hakkı yasalarca teminat altına alınmıştır.

Kuvvetler Ayrılığı

Kuvvetler ayrılığı da cumhuriyet döneminin değerleri ve özellikleri arasındadır. Cumhuriyetin bize kazandırdıkları en önemli değerler arasında yasama, yürütme ve yargı arasındaki kuvvetler ayrılığıdır. Bu sayede her kurum birbirinden bağımsız ancak birbirinin ihtiyaçlarını ve eksikliklerini tamamlayacak şekilde çalışmaya devam eder.

Kuvvetler ayrılığının net şekilde belirlenmesi vatandaşın ve devletin hak ile ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için önemlidir. Baskı ve tehdit altında kalmadan kurumların rahat çalışabilmesi, bunun bir parçasıdır. Padişahlık döneminde son sözü padişah söylerken cumhuriyet döneminde ise halkın seçtiği vekillerin çoğunluğu tarafından verilen oylar dikkate alınır.

Kadın Erkek Eşitliği

Kadın erkek eşitliği, seçme ve seçilme hakkının verilmesiyle birlikte daha net olarak belirginleşmiştir. Yasalarımız karşısında kadın ve erkekler arasında herhangi bir ayrım bulunmamaktadır.

Anayasa maddelerine göre kadın ve erkekler her alanda eşit haklara sahiptirler. Seçimlere katılabilme, herhangi bir işte çalışma, işyeri açabilme, gezmek, aynı ortamlarda beraber bulunabilmek, sağlık hizmetlerinden yararlanma ve eşit haklarla eğitim alabilmek gibi daha birçok örnek verilebilir.

İfade ve Fikir Özgürlüğü

Başkalarının hak ve özgürlerini ihlal etmeden, tehdit ve tehlike içermeden her birey ifade ve fikir özgürlüğüne sahiptir. Bu sayede kadın ve erkek herkes yasaların çizdiği sınırlar çerçevesinde kendilerini rahatlıkla ifade edebilir durumdadırlar.

Kişisel Yaşam Hakkı

Anayasa ile yaşı, cinsiyeti, yaşadığı coğrafya neresi olursa olsun her bireyin yaşam hakkı vardır. Bu aynı zamanda uluslararası yasalarca da net şekilde koruma altına alınmıştır. Kişi yaşamını tehdit eden unsurlara karşı devletin gerekli güvenlik önlemlerini alma gerekliliği vardır.

İnsan Haklarının Teminat Altına Alınması

Avrupa İnsan Hakları maddelerinin önemli bir kısmı anayasamızca sabittir. Başta yaşama, eşit şartlarda eğitim, seçme seçilme ve sağlık olmak üzere, çalışma ve barınma gibi insanca yaşamaya uygun olan en temel ihtiyaçlar cumhuriyetin hayatımıza kazandırdıkları arasındadır.

Halkın İradesi

Mutlak irade halka verilmiştir. Seçimlerde son sözü ancak halk söyleyebilir. 18 yaşını aşan her Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı, ülkeyi yönetecek kişileri belirlemek için sandıkta oyunu kullanır. Geçmiş dönemlerde halkın iradesini yoka sayan darbeler olsa da, demokrasi ve cumhuriyetin temelinde halk iradesine saygı ve zorunluluk vardır.

Bir önceki yazımız olan Cumhuriyetten Önce Ülkemiz Nasıl Yönetiliyordu? başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.