Manas Destanı
En eski Türk destanlarından biri olan Manas destanı Kırgızların en önemli destanları arasında yer alır. Dünyanın en uzun destanlarından biri olan Manas Destanı kahramanının ismiyle anılır. Her ne kadar Kırgızlara ait bir destan olsa da destan incelendiğinde bütün Türk boylarına ait birçok ortak birikimin destanda yer aldığı görülür. Türk tarihi ve kültürüne ait olan birçok unsur destan boyunca yer almaktadır. Bu unsurlar yaşadıkları dönemlerdeki orijinal halleriyle destanda yer edinmiş ve özelliklerini kaybetmeden günümüze kadar ulaşmışlardır.
Bu bağlamda Manas destanı Türk kültürü açısından son derece önemli ve değerli bir destandır. Manas destanı incelendiğinde destanda yer alan kahramanların ve yaşanan olayların günlük hayatla bağlantılı olduğu ve destanın ortaya çıktığı zamandan günümüze kadar bozulmadan geldiği görülür. Bununla birlikte destanların vaz geçilmez anlatım biçimi olan mübalağa sanatına ise sadece gerektiği noktalarda gerektiği kadar başvurulduğu görülür.
Konusu
Manas Destanından bahseden ilk kaynak 16. Yüzyılda kaCleme anılan Mecma’ut Tevarih isimli eserdir. Ancak destandan bahsedilse de destanla ilgili daha ayrıntılı bilgilere ise 19. Yüzyılda Türkolog Çokan Velihanoğlu tarafından rastlanılmıştır. Destanın ilk derlemesini yapan Velihanoğlu 3390 mısra ile destanın Rusça tercümesini de yayınlamıştır. Daha sonra ise destandan yine uzun süre haber alınamamış ve 1971 yılında Leningrad kütüphanesinde bu derleme bulunmuştur.
Manas Destanının ana konusu kahramanlıktır. Destanın ana kahramanı Manas Kırgız bir kahramandır ve doğumuyla birlikte kahramanlıklarıyla Kırgızlar arasında şöhret kazanmıştır. Yaptığı savaşlar ve kahramanlıklar ile Kırgızları bir arada toplayan Manas daha sonra bir zehirlenme sonucu öldürülür. Onun ölümüyle Kırgızlar arasında kargaşa ve ikilik baş gösterir. Özellikle Semetey ve Seytek kolları arasında baş gösteren ikilik ve mücadele Kırgızların iktidar mücadelesini anlatır.
Önemi
Manas Destanı hem hacmi hem uzunluğu hem de anlattığı konu itibarıyla dünyanın en uzun ve önemli destanları arasında yer alır. Bu bakımdan Şehname, İlyada Destanı ve Kalavela’dan daha uzun bir destan olarak dikkat çeker. Bunun yanında işlediği konu ve baş kahraman Manas’ın Kırgız tarihindeki önemi ve kahramanlıkları eşsiz bir şekilde anlatılır. Anlatımında güncel hayata yakınlığıyla dikkat çeken destanda diğer destanlarda görülen tanrı kahraman ilişkisi burada farklıdır. Tanrılar kahramanlara müdahale etmezler. Ayrıca abartmalara çok fazla yer verilmemesi destanın günlük hayata daha yakın olmasını sağlamıştır.
Bu çerçevede Manas destanı önemi ve uzunluğu itibarıyla önemlidir. Ayrıca Manas destanında anlatılan konular ve geçen unsurlar Türk tarihi açısından da büyük önem taşır. Anlattığı konular ve olay örgüsü bakımından evrensel insan davranışlarını içermesi ile de dikkat çeken destan farklı baş kahramanları ile de öne çıkar. Asıl kahraman Manas olurken destanın ilerleyen kısımlarında Semetey ve Seytek de destanın ana kahramanları olarak anılır.
Bir önceki yazımız olan Kayseri Uçak Fabrikası başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
