Dandanakan Savaşı
Büyük Selçuklu Devleti’nin kurulduğu ve dönemin güçlü devleti Gazne Devleti’nin yenildiği bir savaş olarak tarihteki yerini alan Dandanakan Savaşı Türk tarihi açısından da son derece önemli bir yere sahiptir. Dandanakan Savaşı Gazne Devleti’nin yıkılış sürecini başlatırken Büyük Selçuklu Devleti’nin ise kuruluşunu simgeler. Bu bakımdan Türk tarihinin en önemli savaşları arasında kabul edilir. Savaşın sebepleri ve sonuçları bakımından değerlendirildiğinde iki büyük Türk boyu arasında cereyan etmiş olması savaşı bir başka boyuttan önemli hale getirir.
Sebepleri
Henüz bir yurt edinememiş olan Kınık boyuna mensup ve Tuğrul ile Çağrı kardeşler öncülüğündeki oğuz boyları Horasan bölgesine yerleşerek buradan Gazne topraklarına akınlar yapmaya başlamışlardır. Amaçları kendilerine ait bir yurda sahip olmak ve orada yaşamlarını devam ettirmektir. Bu şekilde devam eden uzun süre boyunca Selçuklu ve Gazne mücadelesi devam etmiştir. Bununla birlikte Sultan Mahmut dönemindeki gücünden çok uzak olan Gazneliler bu mücadelelerin çoğu zaman kaybeden tarafı olmuşlardır. Gaznelilere ait birçok şehri ele geçiren Selçuklular ise buraları yurt edinerek yerleşmeye başlamışlardır.
Bu çerçevede Gazne Devleti’nin egemenliği tehlike altında bulunuyor ve Selçuklu tehlikesi günden güne artıyordu. Bu çerçevede Gazne tahtında oturan Sultan Mesut Selçuklu tehlikesini bertaraf etmek ve Gazne Devletine ait olan toprakları yeniden ele geçirmek için büyük bir ordu hazırlayarak Selçuklular üzerine sefere çıkmaya karar verir. Ordusuyla birlikte Selçuklu topraklarına giren Sultan Mesut ilk olarak Nişabur şehrine yönelir ve burayı alır.
Savaşın Gelişimi ve Sonuçları
Sultan Mesut’un büyük bir ordu ile üzerlerine geldiğini haber alan Tuğrul ve Çağrı Beyler direkt olarak büyük ordunun karşısına çıkmak yerine çete savaşları ile orduyu yıpratma yoluna gittiler. Bu bakımdan küçük birliklere ayırdıkları askerleriyle Gazne ordusuna ummadıkları noktadan baskın veriyor ve süratle geri çekiliyorlardı. Bu şekilde Gazne ordusunda düzen ve asayişi bozmuş bulunuyorlardı.
Ayrıca Gazne ordusunun güzergâhında yer alan bölgeleri tahrip ederek erzak noktasında da sıkıntıya düşürmüşlerdi. Ayrıca su kaynakları da Selçuklu ordusu tarafından tahrip ediliyordu. Bu sebeple orduya son derece uzaklardan su ve erzak desteği geliyor ancak bunlar da hem baskına uğruyor hem de oldukça zor oluyordu. Sonuç olarak Merv yakınlarında bulunan Dandanakan mevkiinde iki ordu karşı karşıya geldi. Bu sırada Gazne ordusundaki bazı Türkmen atlılarının Selçuklu tarafında geçtiği görüldü ve yorgun Gazne ordusu Selçuklu birlikleri tarafından bozguna uğratıldı.
Dandanakan Savaşı sonrasında bir büyük Türk Devleti yıkılmış bir diğer devlet kurulmuştur. Sultan Mesut kaçarak canını zor kurtarmış ve çok geçmeden de yeğeni tarafından öldürülmüştür. Diğer taraftan Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşu bu savaşla ilan edilmiş ve Tuğrul Bey devletin hükümdarı olurken kardeşi Çağrı Bey ise Horasan emiri ilan edilmiştir.
Bir önceki yazımız olan Büyük Selçuklu Devleti başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
