Alper Tunga Destanı
Alper Tunga’nın İskitler yada Sakalar diye adlandırılan Türk devletinde yaşamış olan bir hükümdar olduğu sanılmaktadır. Kendisi tahmini olarak M.Ö. 7.yy’da yaşamıştır. Efsanevi bir komutan olup birçok kaynakta yer bulmuştur. Örneğin İran mitolojisini aktaran Şehname’deki efsanevi Turan kralı Efrasiyap aslında Alper Tunga’dır. Ayrıca adı Kutadgu Bilig ,Divan-ı Lugati’t Türk gibi edebi kaynakların yanı sıra Altay dağlarındaki eski runik Türk yazıtlarında da geçmektedir. Kendisi günümüzden 2700 yıl önce yaşadığı için günümüze temsili bir resmi bile ulaşamamıştır. Bu yüzden İskit Türk devletindeki hakanların giydiği elbiseyi göstermeyi daha uygun gördüm.
Orhun anıtlarında da Alper Tunga’ya yer verilmiştir. Alper kelimesi güçlü,yiğit bir erkek anlamına gelmektedir. Tunga kelimesi ise kedigillerden yırtıcı bir hayvanın ismidir. Eski Türk medeniyetlerinde klasikleşmiş olan erkeklerin uzun saçlı olması bu toplumda da mevcuttur ve Alper Tunga’nın uzun saçlı bir hakan olduğu aktarılır. Ayrıca savaşçılığı sembolize etmek amacıyla hayvan postu da giyilmesi yaygındır Alper Tunga’nın toplumunda. Selçuklular ata olarak 33 kişiden biri olarak Alper Tunga’yıda sayarlar.
Efsaneye göre Alper Tunga’nın yeraltında 100 sütundan oluşmuş ve demirden bir sarayı vardır ve kendisi de burda yaşar. Alper Tunga zamanında İskit İmparatorluğu zamanın fars kavmi Med’lerle savaşmış ve bu savaşta da hayatını kaybetmiştir. Bu savaştan geri dönünce bu büyük komutanın anısına büyük bir ağıt yakılmış ve çok bilinen şu şiir söylenmiştir. Buna Alper Tunga sagusu da denir.
Alp er tunga öldi mü
Issız ajun kaldı mu
Ödlek öcün aldı mu
Emdi yürek yırtılur!
Ödlek yırag közetti
Ogrı tuzak uzattı
Begler begin azıttı
Kaçsa kah kurtulur?
Ulşıp eren börleyü
Yırtın yaka urlayu
Sıkrıp üni yurlayu
Sıgtap közi örtülür
Günümüz Türkçesi ile:
Alp er tunga öldü mü,
Kötü dünya kaldı mı,
Felek öcünü aldı mı,
Şimdi yürek yırtılır!
Zaman fırsat gözetti
Gizli tuzak uzattı
Beyler beyini şaşırttı
Kaçsa nasıl kurtulur?
Erler kurt gibi uluşur
Yaka yırtıp bağrışır
Yırlayıcı gibi inilder, ünler
Ağlamaktan gözü örtülür.
Bir önceki yazımız olan Kemal Atatürk'ün Hayatı başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.