Yeniçeri İsyanları

Osmanlı Devleti her ne kadar son derece güçlü ve kilometre bazında oldukça geniş topraklara hükmetmiş olsa da bu hükmün sürdüğü yaklaşık 600 yıl boyunca birçok isyanla uğraşmak zorunda kalmıştır. Bu isyanların büyük çoğunluğu azınlıkların çıkardığı isyanlar olsa da yeniçerilerin isyanları da azımsanmayacak kadar çoktur. Bu çerçevede devletin gelişmesinde ve büyümesinde savaş meydanlarında gösterdikleri kahramanlıklarla büyük katkısı olan yeniçeriler zaman zaman birçok farklı sebeplerle ayaklanmışlar ve bunların bazıları padişahın devrilmesine kadar ve hatta öldürülmesine kadar gitmiştir.

Bu bağlamda Osmanlı tarihinde gerçekleşen en önemli yeniçeri isyanlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Fatih’in ölümünden sonra çıkan 1481 isyanı. Bu isyanda Veziriazam Karamani Mehmed Paşa Katledilmiştir.
• Yavuz ve babası Bayezid’in taht mücadelesinde yeniçeriler Yavuz’un tarafında yer aldılar ve tahtı almasını sağladılar.
• III. Murad döneminde ulufe ayaklanması yaşanmış ve defterdar katledilmiştir.
• Osmanlı Devleti’ndeki en önemli Yeniçeri ayaklanması Sultan Genç Osman’ın öldürüldüğü ayaklanmadır. Ocağın kapatılacağı söylentileri üzerine ayaklanan yeniçeriler Sultan Genç Osman’ı önce tahttan indirdiler ve sonra katletmişlerdir.
• Patrona Halil isyanı meşhur Lale devrini sona erdiren ayaklanma olarak bilinir. Bu çerçevede Sultan III. Ahmet tahttan indirilmiş Sadrazam Nevşehirli İbrahim Paşa katledilmiştir.
• Kabakçı Mustafa isyanı bir diğer önemli ayaklanmadır. Ayaklanma neticesinde Sultan III. Selim şehit edilmiş yerine II. Mahmut tahta çıkmıştır.
• Yeniçerilerin son ayaklanması ise Sultan II. Mahmut zamanında yaşanmış ancak bu ayaklanma ocağın kapanmasıyla sonuçlanmıştır.

Yeniçeri İsyanlarının Sebepleri

Osmanlı Devleti’n de kuruluş döneminde Sultan I. Murat zamanında kurulduğu bilinen Yeniçeri Ocağı ilk zamanlarda Osmanlı Devleti’nin demir yumruğu olmuş ve her türlü askeri harekatta padişahı ve devletin otoritesini koruyan vurucu güç olmuştur. Savaşlarda askerlik kabiliyeti olan esir çocukların özel bir şekilde yetiştirilerek ocağa alındığı ve burada hem askerlik olarak hem de diğer eğitimler noktasında önemli bir yetişme sağlanmıştır. Ancak ilerleyen süreç içerisinde ocağa alımların değişmesi ve hemen herkesin ocağa alınması isyanların ana sebeplerinden biri olmuştur.

Yeniçeri isyanlarının bir diğer sebebi ise devlet adamlarının ocağı kendi çıkarları için kullanmalarıdır. Siyasi ikballeri için ocağı her zaman bir tehdit unsuru olarak kullanan devlet adamları isyanları teşvik etmişlerdir. Bir diğer sebep ise Osmanlı Devleti’nin bozulan ekonomisi sebebiyle dağıtılan ulufelerin azalması ve ayarı düşük akçeden ödenmesi olmuştur. Bu çerçevede bu sebeplerin çoğaltılması elbette mümkündür.

Bütün bunlar çerçevesinde Yeniçeriler Osmanlı Devleti’nin büyüyüp gelişmesinde ve bir dünya devleti olmasında büyük katkı sağladıkları gibi yine aynı şekilde devletin zayıflayıp yıkılmaya yüz tutmasında büyük pay sahibi olmuşlardır. Devletin yönetiminden askeriyesine, maliyesinden sosyal hayatına kadar her alanda büyük olumsuz etki bırakan isyanlar neticesinde onlarca suçsuz insan ve devlet adamı katledilmiş ve her ayaklanma da önemli ölçüde kan akmıştır.

Bir önceki yazımız olan Kudüs Hangi Savaş Sonucunda Osmanlı Devleti'nin Elinden Çıkmıştır? başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.