Magna Charta Nedir?

Dünyada insan hakları denildiğinde ilk akla gelen Magna Charta anayasası insanlığın özgürlükler ve insan hakları üzerine attığı ilk adım olarak kabul edilir. İngiltere’de kralın sınırsız yetkilerinin sınırlandığı ve buna karşın hukuk ilkeleri doğrultusunda halka yeni haklar tanındığı önemli bir sözleşmedir. Bu bakımdan hukukun üstünlüğünün ilk defa kabul gördüğü yazılı kurallar olan Magna Charta dünya insanlık tarihi açısından büyük önem taşır.

Orta Çağ’da İngiltere

Mutlak monarşi ve tam yetkili krallar tarafından yönetilen İngiltere’de halk arasındaki hoşnutsuzluk 11. Ve 12. Yüzyıllarda giderek artmıştır. Bununla birlikte İngilizlerin Normanlar tarafından kuşatılması ülkeyi ekonomik olarak da olumsuz bir şekilde etkilemeye başlamıştır. Bu bağlamda konulan yeni vergiler ve ekonomik buhran altında ezilmeye başlayan halk bir çıkış çaresi düşünmeye başlamıştır. Bu bağlamda ekonomik buhran sebebiyle zengin baronların da servetlerinin erimeye başlaması kral karşısında ikinci bir cephe açılmasına sebep olmuştur.

Baronlar İngiltere’de ilk ayaklananlar olmuştur. Farklı krallar zamanında yaşanan ayaklanmaların en etkilisi ise Kral John zamanında olmuştur. Kralın basiretsiz yönetimi, ülkeyi gereksiz yere savaşa sokması ve savaşların ülke ekonomisine getirdiği tahribatı yeni vergilerle çözmek istemesi vb. problemler krala karşı ayaklanmayı teşvik etmiştir. Ayrıca Papa ile de arası açılan kral Papa’nın yanına giderken Fransa kralı tarafından mağlup edilmesi baronlara ve halka istediği fırsatı vermiştir.

Halk Ayaklanması

Din adamlarını da yanına çeken baronlar halkla beraber Kral John’a karşı ayaklandılar. Ülkenin farklı şehirlerinde başlayan ayaklanmalar neticesinde baronların Londra’yı ele geçirmesiyle sonuçlandı ve kral baronların istediklerini kabul etmek zorunda kaldı. Bu bağlamda kral ve asiller arasında imzalanan sözleşme “Magna Charta” olarak anılmıştır. Baronlar, din adamları ve halkın tek yetkili krala karşı bir zaferi olan Magna Charta dünya tarihi açısından da önemli bir yere sahiptir.

İngiltere’de her kral değişikliğinde tahta çıkan kral anlaşmayı onaylamak zorunda kaldı. İlk başlarda bu haklardan sadece din adamları ve baronlar yararlanırken zamanla halkta Magna Charta’nın içerdiği haklardan yararlanmaya başlamıştır. Ayrıca birçok ülke demokrasisinin oluşmasında da etkili Magna Charta önemli maddeler içerir.

Önemli Maddeler

Magna Charta’nın en önemli maddeleri şunlardır:

• Özgür insanlar herhangi bir yargılanmaya tabi tutulup yasalar karşısında yargılanmadan hapsedilemez ve öldürülemez.
• Hiçbir vatandaş adaletten mahrum bırakılamaz. Adaletin gecikmesi ve yok sayılması mümkün değildir.
• Konulan yasalar doğrultusunda hiçbir vergi, emir ve hüküm uygulanamaz ve koyulamaz. Ayrıca bu kanunlar baronlar ve din adamlarından oluşan kurula danışmadan konulamaz.
• Hiç kimse yasaların elverdiği ölçüde zorbalık ve tehditle mal ve mülkünden uzaklaştırılamaz, öldürülemez ve sürülemez.

Bu maddeler çerçevesinde insan haklarının ilk yazılı kanunları olan Magna Charta birçok ülke tarafından da kabul edilmiş ve kullanılmıştır. Parlamenter sistemin de temeli böylece atılmıştır.

Bir önceki yazımız olan İslamiyet Öncesi Türk Tarihi başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.