Klasik Dönem Osmanlı Ekonomisi

Osmanlı Devleti’ni tarihçiler belli dönemlerle incelemiş ve ekonomik olarak değerlendirmelerini bu dönemler özelinde yapmışlardır. Bu çerçevede klasik dönem olarak adlandırılan ve Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan on yedinci yüzyıla kadar olan süreyi kapsayan dönem Osmanlı ekonomisinin geliştiği ve zirveye tırmandığı yıllar olmuştur. Bu dönemde dünya ekonomisine bakıldığında tarın ağırlıklı bir ekonominin bulunması bir tarım devleti olan Osmanlı’yı olumlu etkilemiştir. Bu bağlamda doğru hamleler ve izlenen doğru tarım ve üretim politikaları Osmanlı’yı bu dönem içerisinde her alanda olduğu gibi ekonomik olarak da dünyanın en büyük devletlerinden biri yapmıştır.

Klasik dönemde Osmanlı ekonomisinin zirveye tırmanmasını sağlayan en önemli uygulamalardan biri tımar sistemidir. Bu sistem sayesinde tarım toprakları sürekli olarak sürülüp işleniyor ayrıca bu topraklarda ordu için asker de istihdam ediliyordu. Bu yapı devlette var olan merkeziyetçi yapının güçlü olmasından aldığı destekle feodal bir yapının oluşmasını engellemiş ve klasik dönem için hayati önem taşıyan ekonomik ve askeri alanda önemli bir getiri sağlamıştır.

Üreten Ekonomi

Klasik dönem Osmanlı Devleti’nin tarımsal üretimde zirveye tırmandığı dönem olmuştur. Her ne kadar bu dönemde ekonomi tarımsal üretime dayansa da farklı alanlarda da Osmanlı ekonomisi canlılık sağlamış ve tarıma çeşitli alternatifler ortaya koymuştur. Bu bağlamda birçok ürün imalat alanında kullanılarak birçok mamul ithal ediliyor ve iç piyasada önemli ölçüde üretim yapılıyordu. Ticaret noktasında da özellikle iç pazarda devlet tarafından desteklenen ve denetlenen bir yapının olması ekonomiyi sürekli canlı tutuyordu.

İthalat ve ihracat noktasında kendine yetebilen iç piyasada devasa sınırlara ulaşmış bir devletin halkını mağdur etmeden ekonomik olarak rahatlatması büyük önem arz ediyor. Bu noktada ihracat noktasında önemli kısıtlamalar olmuş ve bu sayede halkın ihtiyaçları öncelenerek fiyat pahalılığının da önüne geçilmiştir. Buradan da anlaşılıyor ki dış pazarlara ürün satımından önce devlet kendi halkının karnını doyuruyor ve bu noktada önemli bir ekonomik rahatlama sağlıyordu.

Tüketen Ekonomi

Klasik dönemin sonları yani on yedinci yüzyıl itibarıyla Avrupa’da başlayan uyanma hareketleri ve özellikle coğrafi keşifler farklı ekonomik politikaların uygulanmasına sebep olmuştur. Ticaret yollarının el değiştirmesi ve dünya üzerindeki zenginliğin Avrupa’ya akmaya başlaması Osmanlı Devleti’ni de hem iç ekonomi hem de dış ekonomi de sıkıntıya sokmaya başlamıştır. Bu dönemden itibaren bu duruma birçok çare aransa da ekonomik olarak Osmanlı Devleti hiçbir zaman eski günlerine dönememiştir.

Bu bağlamda klasik dönem olarak adlandırılan süreç Osmanlı’nın dünya ekonomisine de yön verdiği bir dönem olmuştur. Buna en önemli sebep olarak da uygulanan ekonomi politikaları, “insanı yaşat ki devlet yaşasın” anlayışının devam etmesi gösterilmiştir. Ticarette Lonca teşkilatının olması ve esnaflığın denetim altında tutularak istenen şekilde yürümesi ekonominin diri kalmasını sağlayan etkenlerden olmuştur.

Bir önceki yazımız olan Kutsal Yerler Sorunu başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.