Kırgız Kağanlığı

Kırgızlar halk arasında yaygın bilinen bir efsane olarak şu şekilde tarif edilir:Kırgızlar Moğollar ve Türkler’in karışmasından oluşmuş bir halktır. Hatta bunlar kendilerine biz Türk devleti de değiliz diyorlarmış. Evet bu bahsettiğim mevzu gerçekten yaygın bir argümandır ama aslı ve en ufak bir gerçeklik payı yoktur.

Aslında Kırgızlar M.Ö. 200’lü yıllarda Büyük Hun devleti içinde bir topluluktur. Bu dönemde Kırgızlar Metehan’ın (Oğuzhan’ın) yönetimi altındadırlar ve tamamen Türk neslinde gelmiş yani “Türki” bir kavimdir. Kırgız boyu Büyük Hun devleti’nin ardından Mukan Kağan tarafından Göktürklere bağlanmış ve 2.Göktürk Kağanlığı kurulunca da Moyençur Kağan tarafından tekrar zapt edilmiştir. Ardından da Uygur devleti’nin içinde barınmaya devam eden bu boy 840 yılına geldiğimizde artık kendi devletlerini kurmalarının vakti geldiğini düşünüp Uygur devleti’ni yıkarak bir Türk devleti kurarlar. Bu devleti kurarken de kutsal toplak olan Ötüken’i merkez alarak Kırgız Kağanlığı’nı kurmuşlardır. Haritadaki Kırgız Kağanlığı ve Karluklar devleti o devrin iki büyük Türk devletidir.

Devlet ileri ki devirlerinde batıya doğru genişleyerek Karahanlı İmparatorluğu’na komşu olmuştur. Hatta bu komşuluk ilişkisinden dolayı 10.yy’da Kırgız Kağanlığı müslümanlığı kabul etmiştir. Fakat 920 yılına geldiğimizde Moğollar’ın Kitan devleti güçlenmeye başlamış ve Ötüken’i eli geçirip Kırgızları,Tanrı dağlarına göç etmek zorunda bırakmışlardı.  Fakat 1207 yılına geldiğimizde Moğolların başına geçen Cengizhan oğlu Cucihan ile birlikte Kırgızlara savaş açmış ve yenilgiye uğratmıştır. Böylece Kırgız Kağanlığı Moğol hakimiyetine giren  ilk Türk kavmi oldu.

Fakat bu olaydan sonra (teşbihte hata yoktur) Kırgızlar,Türk tarihinin yüzünü kara çıkartan topluluk veya devlet olarak anıldılar. Bunun nedeni;sebepsiz yere başka bir Türk imparatorluğu olan Uygur Kağanlığı’nı yıkıp kutsal toprak Ötüken’de tutunamamaları ve bu toprakları düşmanlara yani Moğollar’a kaptırmaları ve bunun yanı sıra Göktürk kültürünün yok olmasına yol açmaları da baz alınarak Kırgızlar’ın Türk tarihinde oynadıkları bu boyun eğdiren senaryo akıllara kazınmıştır. Ayrıca o devirde komşu Türk devleti olan Karluklar;Ötüken’de Kırgız hakimiyeti’ni kabul etmemişlerdir. 

Bir önceki yazımız olan Kemal Atatürk'ün Hayatı başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.