Büyük Selçuklu Devleti

Büyük Selçuklu Devleti Türk tarihinde kurulan en büyük ve en önemli devletlerden biri olarak bilinir. Osmanlı Devleti’nden önce Türk boylarını bir arada toplayan ve Anadolu’dan Orta Asya’ya kadar uzanan geniş bir coğrafyada hüküm sürmüştür. Bu sebeple kuruluşundan yıkılışına kadar yaşanan gelişmeler Türk tarihi açısından da son derece önem arz eder.

Devlete ismini veren Selçuk Bey Dokak isminde bir beyin oğludur. Ayrıca Türklerin atalarından Oğuz Yabgu’nun da komutanlarından biri olan Selçuk Bey’in beş oğlu vardır. Mikail, Arslan Yabgu, Musa İnanç Yabgu, Yusuf Yınal Bey ve Yunus Bey ismini taşıyan oğullarından Mikail Devletin kurucusu olan Tuğrul ve Çağrı Beylerin babasıdır. Selçuk Bey’den sonra Selçukluların başına geçen Arslan Yabgu Gazne Sultanı Mahmut tarafından bir hile ile hapsedilir ve hapiste ölür. Bundan sonra ise başa Tuğrul ve Çağrı Beyler geçer.

 Horasan

O dönemlerde Horasan önemli bir Türk yurdu idi. Burayı ele geçiren Türk boyu büyük bir kuvveti de ele geçirdiğinden Türk devletleri arasında Horasan paylaşılamayan bir bölge konumundaydı. Tuğrul ve Çağrı Beyler zamanında Gaznelilerin elinde olan Horasan Dandanakan Savaşı sonrasında Selçukluların kontrolüne geçer ve devletin kurulmasıyla birlikte Tuğrul Bey hükümdar olurken Çağrı Bey ise Horasan hâkimi ilan edilmiştir.

Tuğrul Bey zamanında Selçuklu Devleti’nin sınırları Hazar Denizi ve Horasan bölgesi ile birlikte Anadolu’nun doğusuna kadar uzanıyordu. Başkent ise ilk başlarda Nişabur iken daha sonra Rey şehrine taşınmıştır. Abbasî Halifesini Şii Büveyhoğulları’nın elinden kurtaran Tuğrul Bey ardından patlak veren İbrahim Yınal isyanını bastırdıktan sonra bu sefer Fatımi Devleti’nin hakimiyetine giren Halifeyi kurtarmak üzere Bağdat’a girdi ve Fatımi devletine son verdi.

Sultan Alparslan

Tuğrul Bey’in ölümünden sonra bir oldu bittiyle Çağrı Bey’in diğer oğlu Süleyman tahta çıkarılsa da o sırada Horasan hâkimi olan Alparslan Rey üzerine yürüyerek Süleyman’ı tahttan indirdi ve Selçuklu Sultanı oldu. Vezirliğe ise Nizamülmülk’ü getirdi. Saltanatın ilk yıllarında kardeşi Kavurd’un isyanını bastıran Alparslan daha sonra fetih hareketlerine başlayarak Kars ve Ani kalelerini fethetti. Ardından güneye yönelen sultan Halep civarında iken büyük bir Bizans ordusunun gelmekte olduğu haberini aldı. Hızla geri dönen Alparslan Malazgirt ovasında Bizans ordusunu mağlup ederek Anadolu’nun kapısını tamamen Türklere açmış oldu.

Melikşah Dönemi

Sultan Alparslan’ın bir kale komutanı tarafından öldürülmesinin ardından Melikşah tahta çıktı. Selçuklu Devleti’nin en parlak dönemi olarak bilinen Melikşah döneminde devletin sınırları en geniş noktalara ulaştı. Anadolu Selçuklu Devletinin temeli atıldı. Ancak bu dönemde faaliyetlerine başlayan Batıni hareketi ve Hasan Sabbah ilk olarak Sultan Melikşah’ı ve vezir Nizamülmülk’ü ortadan kaldırdılar. Bu iki ismin ölümünden sonra bir daha toparlanamayan devlet son hükümdar Sultan Sencer’in Katvan savaşını kaybetmesiyle dağıldı.

Bir önceki yazımız olan Rönesans Nedir? başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.